ارزیابی تنوع زیستی گیاهی در بوم‏سازگان های کشاورزی شهرستان‏های بیرجند و طبس

تولید بالقوه و واقعی و نیز ثبات دراز‏مدت بوم¬نظام¬های کشاورزی مستلزم حفظ و تقویت اشکال مختلف تنوع‏زیستی در آنها می¬باشد. پایش مداوم سامانه¬های کشاورزی یکی از فاکتورهای اساسی در جلوگیری از اضمحلال تنوع‏زیستی‏کشاورزی می¬باشد. از این رو این پژوهش به منظور ارزیابی تنوع‏زیستی گیاهی در بوم‏سازگان¬های کشاورزی شهرستان¬های بیرجند و طبس واقع در استان خراسان‏جنوبی انجام گرفت. داده‏های مورد استفاده در این تحقیق از سازمان‏جهاد‏کشاورزی و اداره هواشناسی استان جمع¬آوری گردید. شاخص‏های ارزیابی تنوع زیستی مورد استفاده در این مطالعه شامل غنای‏گونه¬ای، شاخص تنوع شانون و شاخص تنوع سیمپسون بود. جهت بررسی همبستگی میان شاخص¬های تنوع شانون و تنوع سیمپسون با پارامترهای اقلیمی از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. همچنین براساس اطلاعات موجود نتایجی براساس توزیع محصولات زراعی، نظام¬های زراعی اصلی و شاخص تراکم زراعی ارایه گردید. به طور کلی یک نظام زراعی اصلی در شهرستان¬های بیرجند و طبس وجود دارد که مبتنی بر غلات و به ویژه گندم می¬باشد که بیشترین درصد سطح زیر کشت را نیز به خود اختصاص داده است. میانگین شاخص تراکم زراعی این مناطق از میانگین قاره آسیا کمتر است. میانگین غنای‏گونه¬¬ای محصولات زراعی و باغی شهرستان طبس بهتر از شهرستان بیرجند بود. شهرستان طبس با میانگین شاخص‏تنوع شانون 225/1 در محصولات زراعی وضعیت بهتری را نسبت به شهرستان بیرجند با مقادیر 099/1 نشان داد، ولی میانگین شاخص تنوع شانون محصولات باغی بیرجند با مقادیر 326/1 نسبت به طبس با مقادیر 069/1 بیشتر بود. همانند شاخص‏تنوع شانون، میانگین شاخص‏تنوع سیمپسون محصولات زراعی طبس نیز با مقادیر 571/0 نسبت به بیرجند با مقادیر 525/0 برتری داشت، ولی محصولات باغی بیرجند میانگین شاخص‏تنوع سیمپسون بهتری را نشان دادند. در میان پارامترهای اقلیمی مورد بررسی، دما با شاخص¬های تنوع شانون و سیمپسون محصولات زراعی بیرجند همبستگی مستقیم و بالاتری را نشان داد، ولی در شهرستان طبس این همبستگی منفی بود. در محصولات باغی، رطوبت نسبی بالاترین همبستگی مثبت را در هر دو شهرستان با شاخص¬های ذکر شده نشان داد. این پژوهش نشان داد که تنوع زیستی در این مناطق از وضعیت مناسبی برخوردار نمی¬باشد.